Nhật hay Việt Nam vui hơn?

Nếu bạn đi du học hay sinh sống ở nước ngoài như Nhật, Mỹ, Úc, v.v... thì chắc bạn cũng hay tự hỏi "Ở nước ngoài hay ở Việt Nam vui hơn?". Trong bài này, tôi sẽ không đưa ra câu trả lời cụ thể vì nó còn tùy thuộc mỗi người, mỗi hoàn cảnh và tùy vào mỗi thời điểm; thay vào đó tôi sẽ đưa ra sự so sánh để có thể làm rõ các vấn đề sau:

• Cần định nghĩa "vui" là thế nào?

• Sống ở đâu vui là tùy thuộc vào bản thân bạn

• Điều quan trọng là làm cho cuộc sống vui vẻ, dễ dàng hơn

Định nghĩa "vui"

Tôi không phải là chuyên gia về hạnh phúc, nên chỉ đưa ra một vài tiêu chí của "vui":

• Cuộc sống có dễ dàng không (Kiếm tiền có dễ dàng không?)

• An toàn về tài chính

• Có nhiều bạn bè không

• Số giờ làm việc có ít không (Tức là thời gian đi chơi, ăn nhậu có nhiều không?)

• Có gia đình bên cạnh không

• Bạn có điều gì đặc biệt yêu thích khi sống ở đây?

• (Còn nhiều thứ khác mà bạn có thể thêm vào)

Cần phải định nghĩa rõ ràng vì người ta rất hay QUÊN. Nhiều người đi từ Việt Nam sang Nhật lại hay quên béng mất ở Việt Nam cuộc sống khó khăn thế nào, sau khi sang Nhật cuộc sống dễ thở hơn nhiều thì lại kêu chán vì không có bạn bè, không có nhiều thời gian đi ăn nhậu. Ngược lại cũng thế, nhiều người từ Nhật về Việt Nam thì kêu ở Nhật chán quá, ở Việt Nam vui hơn mà quên là thời gian ở Nhật giúp họ có cuộc sống an toàn, sức khỏe tốt và cơ hội học tập các kỹ năng, lấy bằng cấp tốt như thế nào. Nếu bạn là người như thế thì bạn không cô đơn, có rất nhiều người như thế bao gồm cả tôi - Takahashi - người tù vĩnh cửu. Dù sao, hiện tại thì tôi nhìn nhận sự việc khách quan hơn rất nhiều và nhận thấy là:

• Sống ở đâu cũng không tệ, miễn là chúng ta biết làm sao cho cuộc sống vui vẻ và dễ dàng hơn (= "Theo đuổi lý tưởng")

Nhiều người trong chúng ta hay:

• 隣の花は赤い Tonari no hana wa akai = Đứng núi này trông núi nọ

Bởi vì chúng ta đã quên đi lúc xuất phát ban đầu. Thực tế thì tôi nghĩ cuộc sống của mỗi người trong chúng ta càng ngày càng tốt đẹp hơn, nhất là khi chúng ta đã bước chân ra đi, học được thêm ngoại ngữ mới, biết được nhiều thứ mới và học được các kỹ năng sinh tồn trong cuộc sống (bao gồm cả các kỹ năng nghề nghiệp). Nhưng nhiều người vẫn khổ tâm vì họ đã quên xuất phát điểm ban đầu gian khó mà thôi. Tôi sống khá thanh thản vì tôi nhớ khá rõ quá trình mình đã đi qua và nhận thấy cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn, ngày càng tự do hơn. Ngạn ngữ tiếng Nhật có một câu rất hay:

• 初心を忘れずべからず Shoshin wo wasurezu bekarazu = Không được quên đi điểm xuất phát của bạn

Shoshin (kanji: SƠ TÂM) chính là nói về thời điểm ban đầu lúc bạn học nghề hay kỹ năng gì đó. Bạn không được quên đi mục đích trong sáng (Shoshin) khi đó, nếu không bạn sẽ gặp rắc rối. Hãy nhớ lại vì sao bạn bước chân ra đi (du học hay định cư chẳng hạn)? Đừng quên điều đó. Chẳng phải để nhìn thế giới bên ngoài, học hỏi ngoại ngữ và các kỹ năng nghề nghiệp hay sao? Không quên đi thuở ban đầu là cách tốt để chúng ta tiếp tục theo đuổi lý tưởng của mình mà không chệch hướng khỏi đó.

So sánh Nhật Bản và Việt Nam

Có nhiều người muốn sống tại Nhật vì:

• Cuộc sống an toàn, không khí trong lành, cảnh đẹp

• Đi làm thu nhập cao, cơ hội tích lũy tiền bạc lớn

• Con người thanh lịch, lịch sự

• Cuộc sống vô cùng tiện lợi

Có nhiều người lại muốn sống ở Việt Nam vì:

• Có bạn bè, đi ăn nhậu và vui chơi dễ

• Làm việc đến 5 giờ chiều là về

• Cơ hội kinh doanh lớn hơn (vì là người Việt)

• Kiếm bạn gái, bạn trai dễ hơn, v.v...

Và cũng nhiều người muốn đi làm bên Nhật nhưng vui chơi thì ở Việt Nam, tuy nhiên để làm được thế đòi hỏi khá nhiều thời gian và nỗ lực để bạn có thể đi đi về về giữa hai nơi. Thông thường nhất vẫn là làm việc và sống ở Nhật, hay là học và làm tại Nhật một thời gian rồi sau đó về Việt Nam.

Rốt cuộc thì nơi nào vui hơn? Không có câu trả lời chung mà nó tùy thuộc vào mỗi cá nhân và mỗi thời điểm. Cá nhân tôi thấy sống ở nơi nào cũng có thể vui được nếu biết cách. Câu trả lời của tôi là không có nhiều khác biệt lắm, tuy nhiên cơ hội kiếm tiền sẽ khác nhau tùy thuộc vào con đường mà bạn theo đuổi.

Sau đây là một số đặc điểm để bạn hình dung một cách chung nhất:

Tôi có nhiều bạn bè thích sống bên Nhật hơn, và tôi thấy họ chọn như thế là rất hợp lý. Cuộc sống an toàn, con người lịch sự, không khí trong lành lại có nhiều cảnh ôn đới đẹp. Tôi cũng có một số bạn bè thích về Việt Nam hơn vì họ thích đi cà phê với bạn bè, sống bên cạnh gia đình và đặc biệt là kiếm người yêu dễ hơn (đừng đánh giá thấp mục tiêu này!!). Có lẽ lựa chọn sống ở đâu là tùy thuộc mỗi người và sở thích của họ mà thôi. Tuy nhiên, bạn nên chú ý các điều sau đây:

• Những người chọn về VN là những người đã có ngoại ngữ (tiếng Nhật) và bằng cấp nước ngoài nên về VN họ có mức lương cao và công việc dễ chịu

• Ở Nhật không hẳn là khó kiếm người yêu, tôi thấy mọi người vẫn cặp kè ầm ầm

Tức là, những người kết luận "Sống ở Việt Nam vui hơn" là do họ đã có nền tảng ngoại ngữ, bằng cấp tốt rồi. Còn nếu bạn mới chỉ sống ở Việt Nam, chưa ra nước ngoài bao giờ, không có ngoại ngữ và bằng cấp thì cái nhìn của bạn sẽ khác, mà thông thường là "Rất khó sống, không đủ chi tiêu, tôi chỉ muốn ra nước ngoài càng nhanh càng tốt". Suy nghĩ như thế là hợp lý, vì quả thực ở Nhật dễ sống và kiếm tiền hơn nhiều (nó phụ thuộc vào quy mô nền kinh tế và Nhật là nước có nền kinh tế thị trường cao độ).

Cũng có nhiều người sang Nhật và thấy là sống ở Nhật vui hơn, có thể họ hợp với tính cách người Nhật hơn. Nhiều người phê phán họ vì họ hợp với người Nhật nhưng tôi thấy phê phán đó là ấu trĩ và không có cơ sở vì mỗi người có một cá tính và lựa chọn riêng. Ngược lại, chính những người đó lại đóng góp cho kinh tế Việt Nam nhiều hơn là những người khác nữa - theo ý kiến cá nhân của tôi. Theo tôi thì:

Bạn phải đi và lựa chọn

Khi bạn đi rồi và có năng lực đủ cao thì bạn có quyền lựa chọn. Nhiều người đi làm bên Nhật, lương rất cao so với Việt Nam (tầm 3000 đô la Mỹ) nhưng thường xuyên kêu chán. Nhưng tôi thấy thì không cần phải chán như thế, vì tích lũy một thời gian là đủ về Việt Nam lập nghiệp rồi (hiểu theo nghĩa là tự mình kinh doanh hay bỏ tiền ra mua thời gian để học hỏi thêm kỹ năng, thành chuyên gia và có thể kiếm sống nhàn nhã). Có điều, chỉ e rằng một số bạn vẫn muốn làm với mức lương bên Nhật nhưng lại muốn có nhiều bạn bè và thời gian ăn chơi như ở Việt Nam mà thôi. Bạn có thể làm như thế, nếu năng lực của bạn rất cao! Takahashi thì chưa mơ như vậy vội, những việc như thế đòi hỏi phải đầu tư thời gian và công sức rất lâu dài.

Rủi ro: Nô lệ của mức lương

Đây là trường hợp bạn đi làm ở nước ngoài, lương rất cao nhưng cảm thấy cuộc sống chán (vì đi làm quần quật không có thời gian vui chơi, ít bạn bè, không có cơ hội kiếm người yêu) nhưng thấy bế tắc vì không dám từ bỏ mức lương mình có. Tôi gọi đây là "Nô lệ của mức lương", một hiện tượng có ở TẤT CẢ MỌI NGƯỜI. Tuy nhiên, để sống tốt thì đôi khi bạn phải từ bỏ thôi. Bạn không từ bỏ, không thay đổi thì cái "chán" không thể nào mất đi được. Lời khuyên của tôi là khi đủ an toàn về tài chính rồi thì bạn nên thay đổi. An toàn về tài chính là "có đủ tiền mặt sống ít nhất 1 năm mà không cần làm gì". Thường đi làm bên Nhật vài năm về Việt Nam bạn có thể sống 4 - 5 năm không cần làm gì là chuyện thường. Tất nhiên, nếu bạn đổ tiền vào chứng khoán hay đầu cơ bất động sản và không rút ra được thì lại là chuyện khác (Đây chính là rủi ro "Đầu tư vào thứ mình không nắm rõ").

Nhiều người sang Nhật chỉ đi làm arubaito (làm thêm) không kiếm 30 - 40 man/tháng (đây là diện sang theo vợ/chồng nên không có giới hạn số giờ làm nhé - khác với các bạn du học bị hạn chế số giờ làm) nên không muốn về VN mà muốn ở lại kiếm tiền. Điều đó tốt trong một mức độ nào đó vì sẽ bị hạn chế NÂNG CAO KỸ NĂNG NGHỀ NGHIỆP. Đôi khi kỹ năng nghề nghiệp nó cũng liên quan tới chất lượng cuộc sống (bạn không thể đi làm thêm mãi vì mối quan hệ con người sẽ phức tạp và bạn không trẻ khỏe mãi để làm như vậy). Bạn muốn sống nhàn thì phải có kỹ năng nghề nghiệp đủ cao (tầm chuyên gia) còn nếu không thì vẫn chỉ là bán máu kiếm sống.

Về vấn đề "kỹ năng chuyên gia" thì tôi có người bạn bên Singapore, đi làm với mức lương khởi điểm cực thấp (thấp hơn bạn bè cùng trang lứa nhiều) và thay đổi chỗ làm liên tục (điều được đánh giá rất thấp ở Sing) nhưng sau vài năm có kỹ năng tầm chuyên gia nên làm việc lương cao, nhàn hạ (hầu như không phải làm gì) và CÓ THỂ XIN VIỆC VÀO BẤT KỲ ĐÂU. Đó chính là cái giá của "kỹ năng chuyên gia". Khi có kỹ năng nghề nghiệp thì bạn có thể thoát khỏi hiện tượng "Nô lệ của mức lương".

Làm việc dùng tiếng Nhật cũng vậy:

• Nếu tiếng Nhật không tốt: Không thể xin việc lương cao

• Tiếng Nhật tốt nhưng chưa tới mức chém gió: Làm việc lương cao nhưng phải căng đầu óc ra nghĩ

• Tiếng Nhật mức chém gió: Làm việc nhẹ nhàng như tiếng mẹ đẻ vậy

Câu hỏi: Bạn có kỹ năng cốt lõi nào?

Nhiều người sống bên Nhật không vui vì thậm chí tiếng Nhật họ còn không tốt. Không có ngoại ngữ tốt thì làm sao học kỹ năng cốt lõi? Và làm sao khám phá cuộc sống?

Ai sống bên Nhật vui?

Thường đó là những người yêu thích tiếng Nhật, yêu thích nước Nhật và tính thanh lịch của Nhật Bản. Họ yêu thích ẩm thực Nhật và chịu khó đi khám phá các nơi. Nhìn chung, cần phải đi khám phá thay vì thu mình lại và kết luận là "Cuộc sống ở Nhật chán".

Bạn có biết triết lý ẩm thực của người Nhật? Món sushi cần phải làm thế nào mới ngon? v.v... Khi nào bạn tìm hiểu được những điều đó thì bạn thấy nước Nhật khá thú vị. Phần lớn mọi người không phân biệt được sushi với nhau, chỉ ăn sushi trong siêu thị và kết luận là chả có gì ngon. Giống như người nước ngoài qua Việt Nam, mua một trái xoài ngoài chợ, ăn thấy không ngon và kết luận Việt Nam chẳng có trái gì ngon vậy.

Chúng ta phải bỏ công ra khám phá thì mới thấy cuộc sống thú vị, ở đâu cũng vậy thôi. Tôi có vài người bạn Nhật rất chịu khó khám phá các món ăn ngon ở VN và thấy cuộc sống ở VN vui. Ngược lại, phần lớn người Nhật sang VN chỉ dám quanh quẩn ở khu người Nhật, chỉ ăn đồ ăn Nhật (tại VN!), vào bar, club vui chơi với mấy em gái và thế là hết. Những người như thế thì chẳng bao giờ hiểu được nền văn hóa và ẩm thực VN cả. Muốn hiểu thì phải chịu khó đi ăn ốc, ăn hàng, đi chợ hoa, v.v... thì mới có thể thấy yêu thích cuộc sống ở VN được.

Ai sống ở Việt Nam vui?

Thường thì đó là những người có sự ổn định và an toàn về tài chính (ví dụ có ngoại ngữ và bằng cấp chẳng hạn). Nếu đi làm quần quật ở Việt Nam thì chắc cuộc sống sẽ không vui vẻ lắm. Nhiều người thấy Việt Nam vui chủ yếu là do họ đã đi nước ngoài và có mức lương cao hơn mặt bằng chung rất nhiều, tức là chỉ "vui" nếu nhìn từ quan điểm của họ thôi.

Nếu bạn định đi du học hay định cư, thì bạn nên ghi nhớ trạng thái ban đầu của bạn vì nhiều khi đi sang bển rồi bạn lại quên béng và nghĩ là "Ngày xưa tui ở Việt Nam vui lắm".

Hay là nhiều bạn đi du học, về Việt Nam chơi 1 - 2 tháng rồi không muốn quay lại bên kia vì nghĩ Việt Nam vui hơn. Nhưng cần nhớ cái "vui" này là cái vui của người về Việt Nam để vui chơi - không cần làm gì kể cả nấu ăn, chứ nếu về Việt Nam và tất bật đi làm thì nhìn chung nhiều người vẫn chọn không về mà ở lại Nhật.

Đã bao giờ bạn ở Nhật và nghĩ về VN bạn sẽ ăn X, ăn Y, ... cho thỏa thích, sẽ đi chơi với bạn bè suốt ngày và khi về VN nghỉ hè thì bạn thấy không muốn ăn gì và cũng chẳng rủ được bạn nào đi vui chơi chưa? Việc này thường xảy ra lắm!

Kết luận

Cuộc sống ở đâu cũng sẽ dễ dàng vui vẻ nếu:

• Bạn có kỹ năng cốt lõi

• Bạn chịu khó học hỏi nâng cao kỹ năng nghề nghiệp

• Bạn có công việc tốt và nhiều lựa chọn (kể cả lựa chọn sống và làm việc ở nước ngoài)

• Thế giới quan của bạn rộng (hiểu biết thế giới)

• Nhân sinh quan của bạn rộng (tránh rơi vào các rủi ro như "Nô lệ của mức lương")

• Có người yêu, gia đình (khá quan trọng đấy!), v.v...

Cuộc sống vui vẻ hay không là do bản thân chúng ta có tìm cách để cuộc sống ngày càng dễ dàng và vui vẻ hơn hay không mà thôi, tức là chúng ta có đang theo đuổi đam mê, lý tưởng không hay chỉ chạy theo số đông trên một vòng tròn!

(C) Takahashi @ Cuộc Sống Nhật Bản yurika.saromalang.com